Η Φιλιώ Κατσαρού, εκπαιδεύτρια γονέων, εκ. σύμβουλος ψυχικής υγείας προσωποκεντρικής προσέγγισης και ειδικός θεραπευτικού παιχνιδιού, μάς εξηγεί πως μπορούν να διατηρηθούν οι ισορροπίες σε ένα ζευγάρι όταν έρχεται το παιδί στην κοινή ζωή τους.

Από την Δώρα Μάστορα

Ακόμα και η καλύτερη σχέση μπορεί να διαταραχθεί όταν αλλάζουν κάποια δεδομένα και ανατρέπεται η ρουτίνα της. Πόσο μάλλον όταν στη ζωή ενός ζευγαριού φτάνει ένα παιδί που διεκδικεί και κερδίζει όλη την προσοχή τους. Μιλήσαμε με την Φιλιώ Κατσαρού για όλα αυτά που θέλετε να ξέρετε. Εξάλλου, η βοήθεια ενός ειδικού είναι περισσότερο από απαραίτητη όταν οι εμπειρίες δεν βοηθούν να έχουμε τη γνώση και τις λύσεις.

Φιλιώ, ποια είσαι και τι κάνεις;
Το ποια είμαι μου πήρε αρκετό καιρό να το προσδιορίσω, μιας και πριν πέντε χρόνια αποφάσισα ότι θέλω να αλλάξω την παλιά μου δουλειά και να ασχοληθώ με αυτό που ανακάλυψα ότι αγαπώ, χωρίς να ξέρω ακριβώς πώς θα το πετύχω. Πλέον συστήνομαι ως εκπαιδεύτρια γονέων, σύμβουλος ψυχικής υγείας προσωποκεντρικής προσέγγισης και ειδικός θεραπευτικού παιχνιδιού. Διατηρώ το γραφείο μου στη Θεσσαλονίκη και έχω την τιμή να με εμπιστεύονται γονείς ώστε να τους υποστηρίξω στις προκλήσεις της γονεϊκότητας.

Πως ξεκίνησες να ασχολείσαι με την εκπαίδευση των γονιών, την θεραπευτική δύναμη του παιχνιδιού για τα παιδιά και όλο αυτό το μαγικό ταξίδι;
Η αρχή έγινε με τη γέννηση της κόρης μου, που τώρα είναι 6μιση ετών. Ο ερχομός της έφερε στην επιφάνεια μια ανάγκη να υπάρξω ένας καλός γονιός που θα δημιουργήσει όσο μπορεί τις συνθήκες για να μεγαλώσει ένα παιδί με σεβασμό, ασφάλεια και χαρά. Παράλληλα, έφερε και μεγάλες εσωτερικές ανακατατάξεις ως προς εμένα και το τι θέλω από τον εαυτό μου και τη ζωή μου. Βρέθηκα σε μια ομάδα του Facebook, την «ενσυναίσθηση», όπου οι εκεί γονείς διαβάζαμε, ψαχνόμασταν και εθελοντικά υποστηρίζαμε ο ένας τον άλλο. Αυτό άρχισε να μ’ αρέσει και φαινόταν πως γινόμουν και αρκετά βοηθητική. Από εκεί δημιουργήθηκε η διάθεση να δω πώς αυτό θα μπορούσε να λάβει μια πιο πλήρη και καταρτισμένη μορφή.
Η ανάγκη μου να ζω περισσότερο την κόρη μου καθώς μεγαλώνει, με οδήγησε να συνειδητοποιήσω πως η προηγούμενη δουλειά μου δε με έκανε χαρούμενη. Τα παιχνίδια μαζί της μου έδιναν πρόσβαση σε έναν μαγικό κόσμο, που με βοηθούσαν να γνωρίσω καλύτερα το παιδί αλλά και το δικό μου εαυτό. Έτσι, παραιτούμαι από την παλιά δουλειά και ξεκινάω εκπαιδεύσεις και συνεργασίες με χώρους γύρω από αυτό το αντικείμενο. Και πλέον φτάνουμε στο σήμερα.

Πίστευα, πάντα, πως για να γίνει κάποιος γονιός, οφείλει να είναι συνειδητοποιημένος και να έχει διανύσει, ήδη, μια πορεία μέσα του, να έχει ψάξει τα θέλω του. Βλέπεις να συμβαίνει αυτό ή τις περισσότερες φορές η απόφαση είναι αυθόρμητη και το ζευγάρι πέφτει στα βαθιά νερά της νέας πραγματικότητας;
Οι γονείς με τους οποίους συνεργάζομαι συνήθως, φαίνεται να είναι πιο συνειδητοί ως προς τις επιλογές τους και τον εαυτό τους, γι’ αυτό ίσως και είναι αυτοί που απευθύνονται σε μένα. Σίγουρα είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τον εαυτό μας, άσχετα αν είμαστε γονείς ή όχι. Είναι αλήθεια, παράλληλα, ότι δεν μπορεί να έχει προηγηθεί όλη η προσωπική δουλειά πριν την έλευση του παιδιού, γιατί η ίδια η γονεϊκότητα ξυπνάει κομμάτια που δε θα μπορούσαμε να προβλέψουμε. Έτσι, προκύπτει ένα ταξίδι όπου γονιός και παιδί μεγαλώνουν και εξελίσσονται μαζί. Το πρώτο σοκ μάλλον είναι αναπόφευκτο!
Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις που η συνειδητοποίηση της ευθύνης μπορεί, τον πρώτο καιρό ειδικά, να φέρει στα όρια ένα γονιό και να μπει σε μια εξουθενωτική διαδικασία τελειομανίας.
Φυσικά, υπάρχουν πολλά ζευγάρια που δεν το σκέφτονται σε τόσο βάθος, χωρίς να είναι απαραίτητα κακό, αρκεί να είναι ανοιχτοί στο να αναλαμβάνουν όσα προκύπτουν και να μην εθελοτυφλούν. Πάντως, ξέρω πολλούς αξιόλογους ανθρώπους που δεν κάνουν παιδιά λόγω της αίσθησης ευθύνης απέναντι στον άλλον άνθρωπο, και είμαι σίγουρη πως και μόνο γι’ αυτή τους τη στάση θα ήταν εξαιρετικοί γονείς. Και χρειαζόμαστε συνειδητοποιημένους γονείς, ειδικά στην κοινωνική συνθήκη του σήμερα.

Έχω την εντύπωση πως το παιδί αρχίζει να επηρεάζει την ζωή ενός ζευγαριού ακόμα και από την περίοδο της εγκυμοσύνης. Ισχύει κάτι τέτοιο;
Έτσι έχω διαπιστώσει κι εγώ. Η εγκυμοσύνη δεν είναι μόνο η προετοιμασία της γυναίκας για τη μητρότητα, αλλά και του ζευγαριού για τη γονεϊκότητα. Χαίρομαι γιατί σήμερα όλο και πιο πολλά ζευγάρια επιλέγουν να το βιώσουν από κοινού το ταξίδι αυτό, παρακολουθώντας ομάδες τοκετού, λαμβάνοντας από κοινού αποφάσεις, αντί να το βιώνει μόνη η γυναίκα μαζί με τις φίλες της. Η εγκυμοσύνη μπορεί και να έχει προκλήσεις βέβαια. Αλλάζει το σώμα της γυναίκας, μπορεί να έχει ανασφάλειες για τη σεξουαλικότητά της, μαζί με όλες τις ορμονικές διακυμάνσεις. Ο ρόλος του συντρόφου μπορεί στην αρχή να είναι αμήχανος στο πώς μπορεί να σταθεί δίπλα στη σύντροφό του και παράλληλα να πάρει το χώρο να προετοιμαστεί κι αυτός για το νέο του ρόλο.

Παλιά έλεγαν ότι το παιδί δένει ένα ζευγάρι και έτσι γεννήθηκαν πολλά παιδιά-σανίδες σωτηρίας ενός γάμου ή μιας σχέσης. Τελικά, μήπως δεν είναι έτσι τα πράγματα;
Φοβάμαι πως μπορεί να είναι και αντίθετα τα πράγματα στην ουσία τους. Αν εννοούμε ότι με ένα παιδί είναι πιο δύσκολη η απόφαση να λήξεις τη σχέση, ναι ισχύει.
Αν μιλάμε για δέσιμο τότε χρειάζεται κάτι παραπάνω. Πράγματι, το παιδί σε μια σχέση που υπάρχει αγάπη, φροντίδα, αλληλοσεβασμός μπορεί να της δώσει επιπλέον βάθος και εύρος. Το ζευγάρι καλείται να μοιραστεί εμπειρίες και συναισθήματα, ευχάριστα και δυσάρεστα, που να ενισχύσουν τη μεταξύ τους σύνδεση και να εξελίξουν τη σχέση.
Ένα ζευγάρι όμως το οποίο έχει προβλήματα επικοινωνίας και επαφής και αποφασίζει να κάνει ένα παιδί με στόχο να τα επιλύσει, φοβάμαι πως πετυχαίνει το ανάποδο. Γιατί το παιδί κάνει ακριβώς αυτό, δεν καλύπτει αλλά ξεσκεπάζει. Αυτό μπορεί να είναι δώρο αν το χρησιμοποιήσουμε σωστά ή μπορεί να μας ταλαιπωρήσει πολύ.

Πόσο βοηθάει η ψυχοθεραπεία στην έλευση ενός παιδιού; Την προτείνετε;
Πιστεύω στην ψυχοθεραπεία και στη δύναμη που έχει, με έναν κατάλληλο θεραπευτή, ανεξάρτητα από το αν μιλάμε για γονείς ή όχι. Είναι η ευκαιρία να συναντήσουμε τον εαυτό μας σε μια ασφαλή συνθήκη, κάτι που πολλοί από μας δεν το έχουμε βιώσει σε άλλο πλαίσιο. Σε σχέση με το παιδί, πιστεύω πως πραγματικά μπορεί να λειτουργήσει λυτρωτικά. Όσο ο γονιός απαλλάσσεται από προσωπικά βαρίδια και αλυσίδες, τόσο πιο ελεύθερο θα είναι το παιδί του. Αυτό για να συμβεί, δεν αρκεί μια γνωστική προσέγγιση, όπως να διαβάσω κάποια βιβλία, χρειάζεται κάτι πιο βαθύ και βιωματικό που η ψυχοθεραπεία το προσφέρει.

Θεωρείτε ότι το δύσκολο που συμβαίνει όταν έρχεται το νέο μέλος στην οικογένεια είναι οι καινούριοι ρόλοι που καλείται να πάρει το ζευγάρι; Θεωρείτε ότι η κοινωνία έχει τακτοποιήσει αυτούς τους ρόλους από πριν και δεν χωρούν αλλαγές;
Οι ρόλοι και οι κοινωνικές συνθήκες είναι ένα μείζον θέμα στη γονεϊκότητα, ειδικά για τον δυτικό κόσμο. Οι ρόλοι που έχουμε κληρονομήσει, η γυναίκα που φροντίζει την εστία και ο άντρας κουβαλητής, υπάρχουν αρκετά έντονα στην ψυχολογία τόσο των αντρών όσο και των γυναικών, αν και πλέον υπάρχει μια μεγάλη δυναμική στο να ανατραπούν και να επέλθει η ισορροπία. Να μπορούν δηλαδή και οι δυο γονείς να είναι σε επαφή με όλα τα κομμάτια τους και να μην εγκλωβίζονται σε μονοδιάστατους ρόλους. Το μεγάλο πρόβλημα όμως για τα νέα ζευγάρια, νομίζω, έχει να κάνει με τη δομή της κοινωνίας: γρήγοροι ρυθμοί, αγώνας οικονομικής επιβίωσης, κοινωνική απομόνωση. Γνωρίζω μητέρες που περνούν μέρες ολόκληρες με ένα δίχρονο χωρίς να έχουν ανταλλάξει μια κουβέντα ενήλικη. Δεν υπάρχουν δίκτυα βοήθειας ούτε κοινωνικές παροχές. Όλα αυτά κάνουν τη γονεϊκότητα να φαντάζει Γολγοθάς κάποιες φορές. Δεν είναι όμως η γονεϊκότητα η αιτία, αλλά το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο καλούμαστε να ζήσουμε.

Με ποιο τρόπο μπορεί η μητέρα να πείσει τον πατέρα να ασχοληθεί περισσότερο με την φροντίδα του μωρού που πολλοί πιστεύουν ότι επιβαρύνει, κατά κύριο λόγο, την μητέρα;
Νομίζω ότι εξαρχής το ερώτημα, επιβεβαιώνει αυτό που όντως ισχύει στις κοινωνικές επιταγές. Δεν ξέρω αν είναι ρόλος της μητέρας να πείσει τον πατέρα να ασχοληθεί. Και μόνο αυτό μπορεί να γίνει εστία πίεσης ή συγκρούσεων.
Αυτό που μπορεί να κάνει όμως η μητέρα είναι αρχικά να εμπιστευτεί το σύντροφό της και να του επιτρέψει να συμμετέχει στη διαδικασία, ακόμα κι αν δεν αλλάζει με την ίδια ευχέρεια την πάνα. Επίσης, μπορεί να επικοινωνήσει τις δικές της ανάγκες και τα δικά της όρια, καλώντας το σύντροφό της να αναλάβει και το δικό του μέρος πάνω στην ανατροφή, αντί να επιβαρύνεται η ίδια με όλο το φόρτο, αισθανόμενη ως ένδειξη αδυναμίας να επικοινωνήσει αυτό που χρειάζεται.
Το σημαντικό όμως είναι ο ίδιος ο πατέρας να έχει τη διάθεση να είναι πατέρας. Και με χαροποιεί πολύ που βλέπω όλο και περισσότερους άντρες που το απολαμβάνουν αυτό, το διεκδικούν και με ένα τρόπο προσκαλούν και τους υπόλοιπους.

Τι μπορεί να κάνει ένα ζευγάρι για να διαφυλάξει την σχέση του και να ελαχιστοποιήσει την περίπτωση να προκύψουν προβλήματα;
Έχω μια βαθιά πεποίθηση ότι το κλειδί είναι η επικοινωνία των αναγκών μας, σε μια βάση κοινής εμπιστοσύνης και αίσθησης ότι και οι δυο θέλουμε να φροντίσουμε τη σχέση μας. Αν μου επιτρέπετε, θα σύστηνα κι ένα βιβλίο για τις συντροφικές σχέσεις (με ή χωρίς παιδί), το “Κράτα με Σφιχτά” της Sue Johnson, το οποίο μπορεί να λειτουργήσει πολύ βοηθητικά στο να ακούσει πραγματικά ο ένας σύντροφος τον άλλο.
Σε πιο πρακτικά πράγματα, νομίζω πως είναι σημαντικό να δίνεται χώρος και χρόνος και για τη συντροφικότητα. Καμιά φορά βέβαια σκέφτομαι, τόσες απαιτήσεις, τόση κούραση, σαν να μοιάζει ατέλειωτη η λίστα. Είναι μια επένδυση που αξίζει όμως. Και δεν εννοώ, τη συντροφικότητα που είχαμε πριν γίνουμε γονείς απαραίτητα, αλλά αυτή τη νέα μορφή που έχει πάρει.

Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα όταν έρχεται το δεύτερο παιδί ή πια είναι ένα γνωστό μονοπάτι που πρέπει να περάσουν;
Το δεύτερο παιδί είναι μια νέα πρόκληση στη ζωή του ζευγαριού συνήθως. Σίγουρα υπάρχει η εμπειρία, που τα πρακτικά ζητήματα τα κάνει να φαίνονται πολύ εύκολα, ωστόσο οι ισορροπίες ανατρέπονται για άλλη μια φορά. Οι γονείς μπορεί να βιώνουν ανάμικτα συναισθήματα, χαρά για το νέο μέλος, ενοχές για το πρώτο παιδί, αίσθηση ανεπάρκειας, στιγμές αγαλλίασης, όλα μαζί. Οι ευθύνες και οι απαιτήσεις της καθημερινότητας αυξάνονται, συχνά το μεγαλύτερο αδερφάκι χρειάζεται υποστήριξη στο να επανακτήσει την αίσθηση συναισθηματικής ασφάλειας. Από την άλλη, το δεύτερο παιδί εμπλουτίζει την οικογένεια, έρχεται να αποκαλύψει νέες πτυχές και έτσι το ταξίδι συνεχίζεται!

Φιλιώ, πού σε βρίσκουμε και τι ακριβώς κάνεις αυτή την περίοδο;
Το γραφείο μου είναι στη Χαριλάου στη Θεσσαλονίκη. Το τηλέφωνο μου είναι 6946333489 και η σελίδα μου Filio Katsarou – “Play, Τherapy and Workshops for Parents and Children”.
Δουλεύω με γονείς συμβουλευτικά πάνω σε θέματα επικοινωνίας με το παιδί και ανατροφής, τρέχω ομάδες γονέων και παράλληλα δουλεύω θεραπευτικά με παιδιά 4 – 12 ετών, που έχουν κάποιες συναισθηματικές δυσκολίες. Σε λίγους μήνες ξεκινάω την πρακτική μου και ως θεραπεύτρια ενηλίκων. Ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση. Το απόλαυσα.